Lisa Pinhas

Lisa Pinhas

Lisa Pinhas, grecka Żydówka z Salonik, była jedną z pierwszych w Grecji kobiet ocalałych z Holokaustu, które podzieliły się swoimi wspomnieniami. Lisa przywołuje żywe obrazy swoich doświadczeń w nazistowskich obozach koncentracyjnych.

Herstoria i fotografie Streszczenie

Lisa Mano Pinhas urodziła się w 1916 roku w Salonikach, w tzw. „Jerozolimie Bałkanów”, w zamożnej rodzinie żydowskiej. Była córką kupca tytoniowego Yeshui Josepha Mano i Mazaltov z domu Bochor Matarasso. Miała ośmioro rodzeństwa: Sarinę, Josepha (Pepo), Rachel, Izaaka, Eleanor, Marcela, Adele i Marie. Jej rodzina należała do społeczności sefardyjskiej, która mówiła głównie w ladino (judeohiszpańskim) i liczyła ok. 50.000 członków. 

Jak wiele Żydówek w tamtych czasach, Lisa uczęszczała do szkoły Alliance Israélite Universelle w Salonikach, gdzie doskonale nauczyła się francuskiego. Zaraz po ukończeniu studiów wykazała się biegłością w biznesie, zarządzając oddziałem futrzarskim firmy Sistovaris w Salonikach. 2 lipca 1939 roku wyszła za mąż za kupca Dario Solomona Pinhasa. W 1942 roku założyła własny zakład produkcji i handlu futrami przy ulicy Tsimiski 35 w centrum Salonik, być może łudząc się, że życie gospodarcze pod okupacją niemiecką może toczyć się gładko.

Na początku lutego 1943 r. rodzina Pinhasów została wysiedlona z domu. Ich majątek został skonfiskowany, a następnie osadzono ich w obozie przejściowym Barona Hirscha. 7 kwietnia 1943 Lisa, wówczas dwudziestosiedmioletnia, została włączona wraz z rodziną do ósmego transportu, którym w nieludzkich warunkach przewieziono Żydów z Salonik do Auschwitz-Birkenau w okupowanej Polsce. Tam, po kilkukrotnym darowaniu jej życia, została wybrana do komanda „Kanada”, obozowej grupy roboczej zajmującej się sortowaniem rzeczy osobistych deportowanych. Umiejętności, które nabyła dzięki aktywności zawodowej, wraz z jej determinacją by chronić siostrę i innych współwięźniów, pomogły jej przetrwać do wyzwolenia.

Lisa i jej siostra przeżyły „marsz śmierci”, po którym były przetrzymywane w obozach Ravensbrueck i Rechlin, aż do ich wyzwolenia przez Sowietów 30 kwietnia 1945 roku. Większość najbliższej rodziny została zamordowana: rodzice, mąż oraz większość braci i sióstr. Przeżyły trzy siostry: Lisa, Marie i Adele, która przed deportacją uciekła do Aten i przeszła na chrześcijaństwo.

Lisa wróciła do Salonik i nigdy nie wyszła ponownie za mąż. Natychmiast zaczęła spisywać swoje wspomnienia z życia obozowego. Szczególnie interesujący jest wielowymiarowy charakter jej tożsamości kulturowej. Jej językiem ojczystym był ladino, w obozie uchodziła za Greczynkę, a raz właśnie biegła znajomość języka francuskiego okazała się dla niej ratunkiem i ostatecznie zdecydowała się spisać swoje wspomnienia po francusku. Lisa Pinhas odegrała kluczową rolę w zachowaniu pamięci o ofiarach Holokaustu i była główną mówczynią na uroczystościach upamiętniających społeczność w latach 50. i 60. XX wieku.
Zmarła 11 stycznia 1980 r. i została pochowana na cmentarzu żydowskim w Salonikach. 

Jej siostrzenica, Nana Mazaltov Moses, przekazała niepublikowane archiwum ciotki Muzeum Żydowskiemu Grecji, które w 2014 roku wydało je w trzech językach: greckim, angielskim i francuskim. Drugie poprawione wydanie w języku greckim ukazało się w 2023 roku.

Read another story

  • Vera Szekeres-Varsa

    Vera Szekeres-Varsa, wszechstronnie wykształcona intelektualistka, urodziła się w Budapeszcie, w tym mieście przeżyła Holokaust i spędziła większość swojego życia po zakończeniu wojny. Opowiada o swoich doświadczeniach sprzed i z czasów wojny, ale także o powojennych latach w komunistycznym kraju.
    Poznaj jej historię
    01
  • Rosa Rosenstein

    Urodzona w Berlinie w 1907 roku Rosa Rosenstein, córka krawca, wcześnie porzuciła szkołę, aby pracować w firmie ojca. Wkrótce po dojściu nazistów do władzy w 1933 r. większości członków jej rodziny udało się wyjechać z Niemiec do Palestyny. Ona została w Niemczech z mężem Michaelem Weiszem i ich córkami, Bessy...
    Poznaj jej historię
    02
  • Rosl Heilbrunner

    Przeżyła Holokaust zmieniając tożsamość. Przez pierwsze lata istnienia frankistowskiego reżimu w Hiszpanii, wobec prześladowań i zagrożenia ze strony gestapo, Rosl Heilbrunner wraz z mężem i synami starała się przetrwać, przybierając inną tożsamość.
    Poznaj jej historię
    03
  • Irena Wygodzka

    Nazywam się Eni Wygodzka z domu Beitner. Erna to imię używane w dokumentach, w dowodzie osobistym, ale zarówno moi przyjaciele, jak i rodzina zawsze mówili do mnie Eni. Jedna z kuzynek nazywała mnie Koziula, bo byłam taka dzika i niespokojna... Irena - to było dopiero po powrocie do Polski w...
    Poznaj jej historię
    04
  • Katarína Löfflerová

    Katarína Löfflerová, ocalała z Holokaustu, przeszła przez kilka nazistowskich obozów koncentracyjnych. Wychowana w wielokulturowym i wielojęzycznym otoczeniu, biegle posługiwała się kilkoma językami. Przez niemal całe życie mieszkała jednak w Bratysławie i sama o sobie mówiła, że jest "środkowoeuropejska".
    Poznaj jej historię
    05
  • Ludmila Rutarova

    Ludmila Rutarova, ocalała z Holokaustu pochodząca z Pragi, przeżyła Terezin, Auschwitz oraz Bergen-Belsen, by po wojnie powrócić do Pragi, odbudować swoje życie i założyć rodzinę.
    Poznaj jej historię
    06
06